Jak zapobiec niedoczynności tarczycy?

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, jest najczęstszą chorobą autoimmunologiczną oraz najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Chociaż częstość występowania choroby Hashimoto zwiększa się z wiekiem (zwłaszcza u osób po 60. rż.) to dotyka ona również ludzi młodych, którzy zazwyczaj mają predyspozycje genetyczne do jej wystąpienia. Czy to jednak oznacza, że u każda osoba z obciążeniem rodzinnym jest skazana na niedoczynność tarczycy? Czy możemy zrobić coś, aby zapobiec niedoczynności tarczycy, albo chociaż opóźnić rozwój choroby? Oczywiście, że tak!

Z pomocą przychodzi nam odpowiednia dieta.

Słowem wstępu: Na czym polega Hashimoto?

Hashimoto jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. Oznacza to, że komórki układu odpornościowego atakują komórki własnego organizmu, traktując je jak obce i potencjalnie groźne. W przypadku choroby Hashimoto układ immunologiczny produkuje przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-TG). Ich przewlekłe wytwarzanie przyczynia się do zaniku komórek pęcherzykowych gruczołu tarczowego oraz w rezultacie do jego niedoczynności. Predysponowane do wystąpienia Hashimoto są szczególnie osoby z istniejącymi już chorobami autoimmunologicznymi, tj. cukrzyca typu 1, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów, czy bielactwo.

Jakie są najczęstsze objawy niedoczynności?

Przebieg choroby Hashimoto może być bardzo różnorodny. Obecnie Hashimoto jest jedną z najczęstszych przyczyn wola tarczycowego. Na tarczycy mogą pojawić się także guzki.

Główne objawy wskazujące na niedoczynność tarczycy to:

ciągłe uczucie zimna,
zmęczenie/senność,
depresja,
zaburzenia pamięci,
zwiększenie masy ciała,
rzadsze oddawanie stolca/zaparcia,
spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze,
sucha, łuszcząca się, blada skóra, suche włosy,
zaburzenia miesiączkowania, niepłodność

Dlaczego warto starać się zapobiec niedoczynności tarczycy?

Kiedy z powodu choroby Hashimoto dojdzie do niedoczynności tarczycy osoba chora skazana jest na codzienne, dożywotnie przyjmowanie lewotyroksyny. Ponadto przy późnym rozpoznaniu choroby może dojść do ciężkiej niedoczynności tarczycy, której skutki mogą obejmować choroby serca, niepłodność, a nawet śpiączkę.

Co robić, jeśli jesteśmy predysponowani do wystąpienia Hashimoto?

Badania

Przede wszystkim poinformować o tym lekarza i wykonywać okresowe badania. Im szybciej choroba zostanie rozpoznana i zostanie wdrożone leczenie, tym mniejsze ryzyko wystąpienia ciężkich objawów niedoczynności. Najlepiej oprócz poziomu TSH badać także krew pod kątem obecności anty-TPO oraz anty-TG i wykonywać USG tarczycy.

Odpowiednia dieta

Aby zapobiec niedoczynności tarczycy należy zadbać o właściwą dietę. Wśród czynników żywieniowych, które mogą odgrywać istotną rolę w inicjacji rozwoju choroby, dowody naukowe wskazują najczęściej na nieodpowiednie spożycie jodu, nadmierną konsumpcję alkoholu i żywności wysoko przetworzonej oraz niedobory selenu, żelaza, cynku, a także witaminy D.

Jod

Jod jest jednym z najważniejszych mikroelementów, potrzebnych do prawidłowej pracy tarczycy i sekrecji tyroksyny oraz trójjodotyroniny.

Źródła jodu w diecie:

sól kuchenna jodowana
ryby morskie (szczególnie dorsz, halibut, mintaj, tuńczyk, sardynka, makrela)
owoce morza
wodorosty morskie (nori, wakame)
mleko krowie i jego przetwory
woda mineralna o wysokiej zawartości jodu

Niestety tradycyjna polska dieta nie opiera się na produktach morskich, dlatego bardzo łatwo w niej o niedobór jodu. Uwaga na suplementy! Zarówno niedobór jodu, jak i jego nadmiar może być przyczyną upośledzenia funkcji tarczycy. Z tego powodu naukowcy odradzają przyjmowania suplementów z jodem (wyjątek: kobiety ciężarne). Najbezpieczniej jest zadbać o jego udział w diecie z produktów spożywczych.

Wystarczające dzienne spożycie (AI) jodu dla osób dorosłych wynosi 150 µg na dobę. Taką ilość tego mikroelementu zawiera, np. 200 g dorsza lub 1/2 wędzonej makreli (60 g) + 1 filet mintaja (120 g).

Selen

Tarczyca jest organem o najwyższej zawartości selenu! Pierwiastek ten stymuluje aktywną produkcję trójjodotyroniny i tyroksyny, a także ma właściwości antyoksydacyjne.

Najbogatsze źródła selenu w diecie:

orzechy brazylijskie (należy zwracać uwagę na kraj pochodzenia orzechów, najwięcej selenu zawierają orzechy z północnych krajów Ameryki Południowej, takich jak Wenezuela czy Kolumbia)
ryby i skorupiaki (krewetki, sardynki, łosoś, dorsz, halibut, tuńczyk)
jaja
gryka
kakao
grzyby
mleko i przetwory mleczne

Zgodnie z aktualnymi normami żywienia dla populacji Polski, zalecane dzienne spożycie (RDA) selenu dla osób dorosłych wynosi 55 µg. Nadmierna konsumpcja selenu może mieć negatywne skutki zdrowotne, więc zadbajmy o jego odpowiednią ilość bez objadania się codziennie orzechami brazylijskimi 🙂

Żelazo

Peroksydaza tarczycowa, która jest odpowiedzialna za produkcję hormonów tarczycy, należy do enzymów hemowych, a zatem zawierających w swoim składzie żelazo. Ponadto do aktywacji tego enzymu dochodzi tylko po połączeniu z hemem. U pacjentów z Hashimoto stosunkowo często obserwuje się niedobór żelaza ze względu na współistnienie autoimmunologicznego zapalenia błony śluzowej żołądka, które upośledza wchłanianie żelaza. Szacuje się, że nawet 60% osób chorych na niedoczynność tarczycy może cierpieć z powodu niedokrwistości, dlatego rekomenduje się zwiększenie podaży żelaza z dietą.

Wysoką zawartością żelaza charakteryzują się:

podroby (szczególnie wątróbka)
chude czerwone mięso
żółtko jaja
kakao
nasiona dyni, słonecznika, lnu
pistacje
tahini, czyli masło sezamowe
soja i jej przetwory oraz inne warzywa strączkowe
natka pietruszki
otręby pszenne

Zalecane dzienne spożycie żelaza to 10 mg w przypadku mężczyzn i 18 mg w przypadku kobiet ze względu na pokrycie strat będących wynikiem krwawienia menstruacyjnego. Na wchłanianie żelaza korzystnie wpływa witamina C, dlatego należy pamiętać o codziennej porcji warzyw i owoców.

Cynk

Cynk jest składnikiem białek receptorowych trójjodotyroniny. Jego deficyt utrudnia prawidłowe wiązanie tego hormonu oraz wpływa na zwiększenie stężenia przeciwciał anty-TPO i anty-TG i zmniejszenie stężenia T3 i T4 we krwi.

Najbardziej wartościowe źródła cynku:

wątróbka
pestki dyni
kakao
sery podpuszczkowe
pełnoziarniste produkty zbożowe
orzechy i ziarna
jaja
mięso
strączki

Rekomendowane dzienne spożycie tego pierwiastka wynosi 11 mg u dorosłych mężczyzn oraz 8 mg u kobiet.

Witamina D

Badania naukowe wykazały, że suplementacja witaminą D może pełnić ważną rolę w zapobieganiu chorobom autoimmunizacyjnym oraz wspomaganiu leczenia rozmaitych chorób z autoagresji. Zaobserwowano również niższe stężenia wit. D we krwi osób cierpiących na Hashimoto.

Do źródeł pokarmowych wit. D zalicza się tran, ryby, jaja, masło oraz tłusty nabiał. Jednak bardzo ciężko jest dostarczać sobie odpowiednią ilość wit. D z dietą, dlatego rekomenduje się jej suplementację w dziennej dawce 800–2000 IU.

Substancje wolotwórcze

Substancje wolotwórcze (goitrogenne) wiążą się z jodem, upośledzając jego wbudowywanie do cząsteczek hormonów tarczycy.

Goitrogeny znajdują się przede wszystkim w: brukselce, kapuście, rzepie, kalafiorze i brokułach, a także truskawkach, prosie, szpinaku, jarmużu, brukwi, rzodkiewce, kalarepie, gorczycy, soi, szpinaku, brzoskwiniach, gruszkach, orzechach arachidowych i słodkich ziemniakach. Właściwości wolotwórcze może wykazywać również zielona herbata.

Jednak nie trzeba całkowicie eliminować tych produktów z diety, ponieważ są źródłem cennych witamin i składników mineralnych, a za pomocą obróbki termicznej można inaktywować około 30% substancji goitrogennych w nich zawartych. Przy odpowiednim spożyciu jodu oraz obróbce termicznej można spożywać małe ilości wymienionych produktów.

Omega-3

Aby zapobiec niedoczynności tarczycy warto również zadbać o odpowiednią podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (szczególnie EPA i DHA zawartych w tłustych gatunkach ryb morskich).

Więcej na temat omega-3 dowiecie się z mojego wpisu https://zprzepisnikadietetyka.pl/puszyste-pancakes-z-lososiem-i-orzechami/